“Το Αλτσχάιμερ δεν χρειάζεται να είναι ο προορισμός του εγκεφάλου σας” λέει η Lisa Genova, νευροεπιστήμονας και συγγραφέας του μυθιστορήματος << Still Alice >>, θέλοντας να επισημάνει ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε πριν φτάσουμε στο σημείο καμπής της νόσου. Δεδομένου ότι μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει ίαση της ασθένειας βασικός στόχος των θεραπευτικών προσεγγίσεων είναι η επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και ο έλεγχος των συμπτωμάτων της. Εφόσον το Αλτσχάιμερ είναι μία ασθένεια με πολυπαραγοντική αιτιολογία, η αντιμετώπισή της οφείλει να περικλείει ένα σύνολο παραγόντων ικανών να επιβραδύνουν την εκδήλωση της νόσου. Πολλές μελέτες συμφωνούν ότι ο μεσογειακός τρόπος ζωής συνιστά το κλειδί για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του Αλτσχάιμερ.
Μεσογειακή διατροφή
Έρευνες έχουν δείξει ότι η μεσογειακή διατροφή μπορεί να μειώσει έως και 40% τις πιθανότητες εμφάνισης Αλτσχάιμερ στις μεγάλες ηλικίες. Βασικά στοιχεία της μεσογειακής διατροφής συμβάλλουν στην μείωση των συμπτωμάτων της ασθένειας και λειτουργούν ευεργετικά για την υγεία του εγκεφάλου.
Το παρθένο ελαιόλαδο περιέχει μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών που συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη της νόσου ενώ λόγω των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων έχει πολύ σημαντική επίδραση στη μείωση της φλεγμονής η οποία μπορεί να παρατηρηθεί σε ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ.
Ο σολομός και οι ξηροί καρποί είναι κύριες πηγές Ω3 λιπαρών οξέων, το είδος του λίπους που είναι απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου. Τα Ω3 λιπαρά έχουν σημαντικό ρόλο στην αναδόμηση των κυτταρικών μεμβρανών του εγκεφάλου και μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη και στην επιβράδυνση της έναρξης της νόσου. Ιδιαίτερα πλούσια σε Ω3 λιπαρά είναι τα καρύδια τα οποία ενισχύουν την μνήμη ενώ περιέχουν βιταμίνη Ε και φλαβονοειδή που συμβάλλουν στην προστασία του εγκεφάλου.
Τα πράσινα λαχανικά που είναι γεμάτα αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες και ιδιαίτερα όσα έχουν υψηλά επίπεδα βιταμίνης C ,όπως το σπανάκι, προλαμβάνουν τις ασθένειες που σχετίζονται με τη μνήμη. Το σπανάκι συγκεντρώνει υψηλή περιεκτικότητα σε φολικό οξύ (βιταμίνη Β9) και σε βιταμίνη Β6 οι οποίες συμβάλλουν στην ενίσχυση του εγκεφάλου και στην πρόληψη από την νόσο Αλτσχάιμερ.
Ο καφές και η σοκολάτα σύμφωνα με μελέτες λειτουργούν επίσης θετικά στην επιβράδυνση των συμπτωμάτων της ασθένειας από δύο έως και τέσσερα χρόνια .
Το παντζάρι όπως και άλλα κόκκινα λαχανικά λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε λυκοπένιο φαίνεται ότι επιδρούν εξαιρετικά στην τροφοδότηση των εγκεφαλικών λειτουργιών. Συγκεκριμένα, η πρόσληψη μιας μερίδας παντζαριών ημερησίως, μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της ροής του αίματος σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες με την πάροδο του χρόνου δεν τροφοδοτούνται με το αίμα και το οξυγόνο που χρειάζονται με αποτέλεσμα την δυνητική τους γήρανση και ατροφία.
Τα κόκκινα φρούτα όπως τα βατόμουρα, τα σμέουρα, οι φράουλες και το ρόδι περιέχουν υψηλές δόσεις αντιοξειδωτικών που λειτουργούν ως ασπίδες απέναντι στις ελεύθερες ρίζες του οξυγόνου που προκαλούν την οξείδωση των νευρώνων με αποτέλεσμα την γήρανση του εγκεφάλου.
Γνωστός για τις ευεργετικές του ιδιότητες και στην ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου είναι ο κρόκος Κοζάνης που φαίνεται ότι επιδρά θετικά στην μάθηση και στη μνήμη.
Τα παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά βασικά στοιχεία της μεσογειακής διατροφής όπως έχουν προκύψει από έρευνες που επιβεβαιώνουν τις θετικές επιδράσεις τουςστην επιβράδυνση της εκδήλωσης του Αλτσχάιμερ λόγω της πλούσιας περιεκτικότητάς τους σε χιλιάδες ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Γενικά ένα πρότυπο διατροφής που βασίζεται σε μεγάλη κατανάλωση εποχιακών φρούτων και λαχανικών, ψαριού, οσπρίων, δημητριακών ολικής άλεσης, γαλακτοκομικών και σε περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζάχαρης και επεξεργασμένων τροφίμων θεωρείται κατάλληλο για την βραδύτερη φθίση του μεταβολισμού του εγκεφάλου χαρίζοντάς του μέχρι και 3,5 χρόνια προστασίας από τα συμπτώματα της νόσου.
Φυσική άσκηση
Η φυσική άσκηση έχει αποδειχθεί ένας εξίσου αποτελεσματικός, ασφαλής, χαμηλού κόστους και μη φαρμακευτικός τρόπος για την επιβράδυνση της εμφάνισης των συμπτωμάτων του Αλτσχάιμερ και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής των ασθενών. Ειδικότερα, συστήνεται η μικτή άσκηση που περιλαμβάνει αερόβιο πρόγραμμα, ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και ασκήσεις ισορροπίας και ευλυγισίας. Κάθε ένα από τα είδη γυμναστικής λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στις σωματικές συνέπειες που φέρονται με την εξέλιξη της νόσου .
Η αερόβια άσκηση αυξάνει την αιματική ροή και το μεταβολισμό του εγκεφάλου με αποτέλεσμα τη διατήρηση της εγκεφαλικής λειτουργίας, τη διέγερση των περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με την προσοχή και τη βελτίωση της μνήμης. Το καθημερινό βάδισμα και το τρέξιμο, η άσκηση στο νερό, η ποδηλασία, διάφορα είδη χορού είναι μορφές άσκησης που συνδέονται με τα γνωστικά οφέλη και επιδρούν θετικά στη βελτίωση των γνωστικών ικανοτήτων, της ικανότητας αντίληψης και της γενικής εγρήγορσης.
Οι ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης στοχεύουν στην πρόληψη της μυϊκής ατροφίας επιτυγχάνοντας τη μείωση των πτώσεων και του ρυθμού απώλειας της κινητικότητας, τη διατήρηση της λειτουργικότητας και της ανεξαρτησίας, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και των καθημερινώνδραστηριοτήτων των ασθενών.
Οι ασκήσεις ισορροπίας και ευλυγισίας προάγουν την ασφαλή κινητικότητα, τη βελτίωση της βάδισης και την πρόληψη των πτώσεων. Έχει αποδειχθεί ότι η γιόγκα (1 φορά την εβδομάδα ) και ο διαλογισμός ( 20΄ καθημερινά) συμβάλλουν στην βελτίωση της οπτικής-χωρικής μνήμης επιτρέποντας στους ασθενείς να θυμούνται καλύτερα τα πρόσωπα, τις τοποθεσίες κλπ.
Έχει διαπιστωθεί γενικά ότι η άσκηση βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μειώνοντας τα συμπτώματα των νυχτερινών αφυπνήσεων, βελτιώνει το θυμικό και τη συμπεριφορά, μειώνει την κατάθλιψη και το άγχος, ενισχύει την αυτοεξυπηρέτηση, προλαμβάνει τις διαταραχές της ισορροπίας και τις πτώσεις και γενικά διατηρεί τη λειτουργική ικανότητα του ατόμου και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του. Πρέπει να επισημανθεί ότι κάθε μορφή άσκησης οφείλει να είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες κάθε ατόμου διευκολύνοντας και ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή του σε αυτές.
Ο σωστός ύπνος
Η σημασία του σωστού ύπνου είναι καθοριστική για την προστασία και υγεία του εγκεφάλου. Η έλλειψη ύπνου όχι μόνο λειτουργεί αρνητικά στην ικανότητα του εγκεφάλου να αποθηκεύσει νέες αναμνήσεις, αλλά δημιουργεί και ένα «κανάλι» μέσα από το οποίο επιτρέπει στην πρωτεΐνη που πυροδοτεί το Αλτσχάιμερ να ταξιδεύει και επιτίθεται στον αποθηκευτικό χώρο της μακροπρόθεσμης μνήμης. Ουσιαστικά στην κατάσταση του ύπνου πραγματοποιείται ένας καθαρισμός του εγκεφάλου καθώς τότε οι τοξικές πρωτεΐνες απομακρύνονται από τον οργανισμό και δεν συσσωρεύονται στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα κύτταρά του.
Δραστηριότητες και κοινωνικές συναναστροφές
Σύμφωνα με έρευνες οι δραστηριότητες που συμβάλλουν στη διατήρηση της εγρήγορσης του εγκεφάλου σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ.
Η ανάγνωση εφημερίδων, τα σταυρόλεξα, τα παιχνίδια μνήμης, το διάβασμα, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, η γνώση χειρισμού υπολογιστή, οι τέχνες έχει βρεθεί ότι μειώνουν έως και 47% τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου καθώς συμβάλλουν στη βελτίωση της λεκτικής μνήμης.
Είναι επίσης γενικά αποδεκτό ότι η μακροχρόνια εκπαίδευση βοηθά στη διατήρηση της μνήμης και στην ικανότητα για μάθηση.
Εξίσου σημαντικός έχει αποδειχθεί ο ρόλος των κοινωνικών επαφών. Έχει διαπιστωθεί ότι ένας τρόπος ζωής με έντονη κοινωνική αλληλεπίδραση λειτουργεί ευεργετικά για τον εγκέφαλο με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούν και τα παιχνίδια μνήμης. Οι συζητήσεις που προκύπτουν στο πλαίσιο της κοινωνικής συναναστροφής προσφέρουν γνωστικά ερεθίσματα που ενισχύουν τις <<γνωστικές εφεδρείες>> του εγκεφάλου.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ησυμμετοχή σε πολύπλοκες γνωστικές εργασίες, το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και γενικά η συστηματική και διαρκής πνευματική προσπάθεια τείνουν να διαμορφώσουν νέες ή περισσότερο σύνθετες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων οικοδομώντας και θωρακίζοντας το << γνωστικό απόθεμα>> του εγκεφάλου ο οποίος λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας ενάντια στην απώλεια της μνήμης και στη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Παρόλο που μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για τη νόσο του Αλτσχάιμερ φαίνεται ότι υπάρχουν τρόποι ελέγχου της εκδήλωσης της νόσου. Η μεσογειακή διατροφή, η άσκηση, οι νοητικές δραστηριότητες και βασικά η πρόληψη για μία καρδιαγγειακή υγεία συμβάλλουν στην επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου. Κλείνοντας πάλι με τα λόγια της Lisa Genova “ Στο σημείο καμπής, το σπίρτο βάζει φωτιά στο δάσος. Μόλις το δάσος παραδοθεί στις φλόγες, δεν ωφελεί σε τίποτα να σβήσεις το σπίρτο. Πρέπει να σβήσεις το σπίρτο πριν το δάσος πιάσει φωτιά”.
